Koordinata X: Ja cilët ishin emrat e rinj që morën fshatrat e Skraparit në vitin 1938. **COPY** -->

Baneri Kryesor Siper

Koordinata X: Ja cilët ishin emrat e rinj që morën fshatrat e Skraparit në vitin 1938.

Fatjon Kaloci
2.7.15

Corovoda Online i referohet në këtë postim elektronik një shkrimi me të drejta publikimi për ndjeksit tanë nga autori i librit "Visare të Skraparit" Viktor Bakillari. Në tërësi i gjithë materiali është i bukur, por fokusi shkon në tabelën që do të shikoni në mes material, ku tendenca ka qënë për shqipërimin e emravë sesi duhej të quheshin fshatrat e Skraparit. Materiali mban titullin "Mirësevini në Ujmbret" Lexim të këndshëm!
MIRËSEVINI NË UJMBRET!

Skrapari në kohën e Mbretërisë administrativisht (toponimisht) shqiptar
 Në punimin tonë nuk do të përqendrohemi as te problemet e historisë, as te ato të ekonomisë që ngërthejnë Kohën e Mbretërisë. Kjo për disa arsye:
Pikësëpari: Nuk kemi pasur ndër mend që t’i japim librit karakter të mirëfilltë historik.
Së dyti: Të gjithë kemi dëgjuar dhe lexuar për shkëlqimin nga njëra anë dhe jetën mjerane e të vështirë nga ana tjetër jo vetëm të banorëve të Skraparit, por të gjithë Shqipërisë në ato vite.
Së treti: Lidhur me këtë temë është folur dhe shkruar shumë, pavarësisht se nuk është botuar (mesa dimë) ndonjë libër apo të jetë mbrojtur ndonjë disertacion vetëm për vitet që mbulojnë këtë periudhë për Skraparin.
Së katërti: Nëpër arkiva e biblioteka nuk patëm si qëllim të grumbullonim materiale për historinë e Skraparit.
Së pesti: Kjo është detyrë dhe punë e mirëfilltë e historianëve të Skraparit.
Së gjashti: Le të shërbejë çka po shkruajmë këtu si një nxitje për historianët e Skraparit që të trajtojnë këtë temë interesante, pra: Skrapari gjatë kohës së Mbretërisë 1928 -1939. Materiale ka me shumicë...
            Themi se jemi Skraparas/Shqiptarë denbabaden (rrënjës). Bukuri! Por çfarë do emri Çorovodë në një krahinë të pastër shqiptare?
            Shumica do të ngrejë supet, do të rrudhë vetullat dhe do të palosë buzët. Të tjerë, që kanë lexuar, thonë se është një emërtim sllav. Specialistët thonë se ky është një toponim bullgar që na ka mbetur qysh nga koha e pushtimit të Skraparit prej Bullgarëve para një mijëvjeçari a ca dhe përkthyer në shqipe ka kuptimin Ujë i Zi.
             Por si do të reagonte pothuaj se çdo Skraparas nëse do të dëgjonte:
Fejova vajzën në Verdhaj (Arkaj, Fatozaj, Plakush, Plakëz)...?
Martova djalin në Mirash (Donika, Kulpëz, Betim, Ultinë...)?
Më emëruan mësues në Uji-Mbret, Rasanje (Manferras,  Katundth, Uronj...)
Sigurisht që do të pyesnin më tej se për ç’rreth bëhej fjalë. Nëse do t’i përgjigjeshim se të gjithë këta emra janë të Skraparit, sigurisht do të habiteshin.
            Viti 1938 është një vit i veçantë për Skraparin dhe për të gjithë Shqipërinë. Qysh në vitin 1935-1936, Mbreti i Shqiptarëve Ahmet Zogu nxori një ligj për fshirjen nga harta e Shqipërisë e të gjithë emrave me prejardhje të huaj. Ky projekt madhështor i Mbretërisë Shqiptare mori formë të prerë dhe u zbatua në vitin 1938. Mbretëria caktoi komisione pune me njerëz kompetentë dhe të përkushtuar ndaj punës, specialistë gjuhësh të huaja dhe vendosi ndryshimin e emrave me përmbajtje ose prejardhje të huaj në të gjithë Shqipërinë.
            Skrapari tradicionalisht ka qenë nënprefekturë. Pothuaj se mbi gjysma e emrave të fshatrave të Skraparit u ndryshuan. Emërtimet sllave u zëvendësuan me emra të pastër shqip. A nuk qe kjo një nismë dhe një punë e mbarë dhe e mirë e Mbretërisë? Sigurisht që po.
Problemi qëndron se Mbretëria i ndërroi emrat e huaj të fshatrave me emra shqip, por fatkeqësisht kjo nuk u zbatua në praktikë as gjatë Luftës 1939-1944, as gjatë kohës së social-komunizmit nga 1944-1990, dhe çuditërisht as nga 1990-2008 kur ndjenja kombëtare sa vjen e shtohet. Deri kur, deri kur do të vazhdojë kështu?
             Ndoshta koha nuk pret më dhe kjo duhet të ndodhë sa më shpejt. Si tingëllon më bukur: Çorovodë apo Uji-Mbret? Pyetje retorike kjo, do të thoshte cilido prej nesh. Atëherë, përse të mos hiqet ky emër dhe të dëgjohet vetëm fjala shqipe Uji-Mbret (Ujmbret [1]) në vend të fjalës Çorovodë? Të njëjtën pyetje do të bënim edhe për fshatrat që kanë toponimi të huaj në Skrapar dhe në të gjithë Shqipërinë. Urojmë që kjo vërejtje të mos bjerë në vesh të shurdhët, të kthehet në nismë, të kapërcehen të gjitha përçapjet administrative (burokracitë), besojmë se nuk do të ishte nevoja për referendumurina pasi të gjithë banorët do të ishin në një mendje për ndërrimin e emrit me prejardhje të huaj të qytetit apo fshatit. Urojmë së shpejti që Bashkia e Çorovodës të kthehet në Bashkia e Ujmbretit dhe të shkruajë një tabelë gjigante në hyrje (dalje) të qytetit:
MIRËSEVINI NË UJMBRET!
dhe të mos harrojë nga ana e pasme:
Bashkia e UJMBRET  ju uron: UDHË TË MBARË!
Po përse komisioni ia vendosi emrin Ujmbret dhe jo Uji i Zi?
Ka një legjendë:
Në kohë të lashta, një mbret i fuqishën që kishte zaptuar shumë dhera dhe kishte pushtuar shumë vende papritur u sëmur rëndë. Doktorët e tij nuk lanë kurë të kohës pa përdorur, por më kot. Kishin dëgjuar se në këtë vend që sot njihet me emrin Çorovodë gurgullonte një ujë që bënte mrekulli (Guaku!?). Mbreti mori udhën e gjatë që nga kryeqyteti i tij dhe erdhi në këtë vend. Qëndroi disa ditë dhe u shërua plotësisht. Pasi u shërua, fjala mori dhenë se ilaç më të mirë se ai ujë nuk kishte... Teksa kishte marrë rrugën për t’u kthyer në vendin e tij, një korrier i sjell lajmin se kundërshtari i tij më i betuar ishte sëmurur dhe vuante nga e njëjta sëmundje. Kështu dhe ai kishte marë rrugën po për të bërë kurën me ujin shërues. Mbreti që ishte shëruar duke e parandjerë rrezikun, ngaqë  kundërshtari kishte ushtri më të madhe në numër por ishte dhe më i ri në moshë, dha urdhër që burimi që nxirrte atë ujë të shkatërrohej plotësisht deri sa të humbiste uji. Shpura e madhe që shoqëronte mbretin e shëruar u kthye mbrapsht, mbushi shumë voza e fuçi me ujë (thoshin se ishte ujë i bekuar që nuk prishej kurrë) dhe pasi e shkatërroi burimin ia mbathi. Kur vjen mbreti tjetër i sëmurë, pa se aty dilte vetëm ujë i zi. Ky mbret ca nga sëmundja, ca nga lodhja (rruga e gjatë), po ca dhe nga marazi vdiq. Që atëherë i mbeti emri Uji i Zi...

 Emrat e vjetër dhe të rinj të Skraparit.

(Urojmë që në hyrje të çdo fshati të vendosen tabelat me emrat e pastër shqiptarë dhe në të folur të hiqen nga përdorimi emrat e vjetër!
                                                                        U bëftë!)

            Nënprefektura e Skraparit në VITIN 1938 përbëhej nga 95 fshatra, 53 prej tyre, me vendim të qeverisë (Këshillit të Ministrave), iu ndërrua emri e mëposhtëm: (Jemi përpjekur që të zbatojmë qoftë dhe për efekte stilistikore e gjuhësore drejtshkrimin e dokumentit origjinal.

Emri që ka katundi sot
Emri që do të marrë
1. Cerova        
Zezaj
2. Çerenisht   
Brinja
3. ÇOROVODA    
UJI-MBRET
4. Dobrusha   
Mirashi
5. Gradeci
Verdhaj
6. Grepcka
Grepaj
7. Kalaja
Kështjella
8. Kalanjasi
Lugu
9. Mollas
Mollasi
10. Munushtiri
Munushtiri
11. Nishica
Shembi
12. Radeshi
Greminë-a
13. Slatinja
Vidhima
14. Strore
Streha
15. Veleshnja
Uronj
16. Verzhezha
Shpati
17. Veseshta
Buza
18. Zogasi
Zogasi
19. Zhabani
Shabaj
20. Blezëncka
Koridhanj
21. Çepani
Çepaj
22. Dorësi
Dorëze
23. Lapani
Lapaj
24. Malindi
Malindi
25. Muzhaka
Muzhaka
26. Muzhencka
Muzga
27. Prishta
Prishta
28. Rehovica
Dushku
29. Rogu
Rruk-u
30. Sevrani
Sevranji
31. Zaberzani
Berzakaj
32. Backa
Bacaj-i
33. Terbehova
Arkaj
34. Faqe-Kuqi
Faqe-Kuqi
35. Germenji
Germenji
36. Gostencka
Rreza
37. Gramshi
Gramshi
38. Gjogjovica
Gjakonaj
39. Helmesi
Helmësi
40. Kapinova
Manferrasi
41. Koprencka
Fatozaj
42. Kurshova
Bardhas-i
43. Leshnja
Yllaj
44. Melcka
Malësa
45. Nikollar
Nukaj
46. Osoja
Oseje-a
47. Polena
Rafshnie-a
48. Potom
Betim
49. Prenjas
Prenjas
50. Qafa
Qafa
51. Staravecka
Plakëza
52. Visocka
Vishaj
53. Vlusha
Vlusha
54. Ermenj
Ermenji
55. Barçi
Barçe-a
56. Burani
Burrenji
57. Çorrotat
Çrokati
58. Davidhi
Devidh-i
59. Dobrenji
Mirakës
60. Duncka
Donika
61. Gradeci
Katundth-i
62 Greva
Greva
63. Gurazezi
Gurazez-i
64. Gjerbesi
Gjerbes-i
65. Kerpica
Kerpaj
66. Kotka
Ashtaj
67. Kovaçaj
Kovaçaj
68. Kuçi
Kuçe-a
69. Lemnushi
Lemnush-i
70. Leskova
Leskaj
71. Melova
Millaj
72. Postena
Peshtas-i
73. Rehov-Floq
Floq-i
74. Rromasi
Rromas-i
75. Sqimari
Sqimari
76. Straficka
Plakush-i
77. Shpatanj
Shpatan-i
78. Ternova
Terova
79. Tomorrica
TOMORRËZA
80. Trebela
Treballi
81. Ujaniku
Ujaniku
82. Vidhani
Vidhaj
83. Vishanji
Ultina
84. Zaloshnja
Zhulaj
85. Zhepa
Shega
86. Çerrice
Kulpëza
87. Buzuqi
Buzuqi
88. Kakruk
Kakruke-a
89. Lavdari
Lavdari
90. Selani
Selenji
91. Spathara
Shpatari
92. Therepeli
Therepeli
93. Vala
Vala
94.Vendresha
Vendresha
95. Vokopola
Fushëza

Shënime:
Zhepë ka edhe në Përmet. Komisioni këtij fshati ia ndërroi emrin në Manez-a. Barç ka edhe në Korçë. Komisioni ia ndërroi emrin në Bardhi.
Krushovë ka dhe në Korçë. Komisioni ia ndërroi emrin në Pishaj.
Leshnje ka dhe në Korçë. Komisioni ia ktheu emrin në Lajthijas. Rehovë ka dhe në Korçë. Komisioni ia ktheu emrin në Remas-i.
Poliçanit komisioni ia ktheu emrin në RASANJE.
Mbrakullës në Mbrekulli.
Vokopolës në Kryebregas.
Osojë ka dhe Ballëshi. Komisioni ia ktheu emrin këtij fshati në Oso.
Shihet qartë. Duket sheshit. Me këtë akt tejet patriotik, Mbretëria, me gjithë mendimet që janë shprehur pro dhe kundër saj, në këtë pikë, ajo dëshmon për shqiptarizëm me vepra.
            Në vitin 2001, rrethi i Skraparit kishte një popullsi prej 29,845 nga të cilët 15,111 ishin meshkuj, 14,734 femra, 8,158 ishin nga mosha 0-14 vjeç, 19,554 nga mosha 15-65 vjeç, 2,133 në moshën mbi 65 vjeç dhe përbëhej nga 6,899 familje[2].

***
Sot Rrethi i SKRAPARIT ka një sip. 775 km2. dhe një popullsi  29845 banorë (INSTAT 2001) nga  45 mijë që ka pasur më 1985.  Krahina e Skraparit në vitin 1431 përfshinte 24 Timare[3] që përmblidhnin gjithsej 66 fshatra.[4] dhe në vitin 1672 rrethi i Skraparit përfshinte gjithsej 47 fshatra[5]; ndërsa vetë qyteti i Skraparit kishte një kështjellë, brenda së cilës gjendeshin gjithsej 45 banesa dhe një varosh poshtë me gjithsej 100 shtëpi të mbuluara me tjegulla. Në vitin 1833-34 Skrapari varej nga mytesarifi i Beratit dhe përfshinte 60 fshatra me gjithsej 2300 shtëpi dhe rreth 13.000 banorë.


[1] Nëse bëhet ndryshimi (i cili  nuk ka asnjë arsye objektive që të mos ndodhë), drejtshkrimi Uji-Mbret, Ujë-Mbret, Ujëmbret apo Ujmbret është çështje gjuhëtarësh. U takon dhe u përket atyre të caktojnë në bazë të rregullave të fjalëformimit të shqipes se cila do të jetë forma më e përshtatshme dhe më e pranueshme. Unë vet do të isha për formën më të të thjeshtë, pra për atë të fundit: Ujmbret!
[2] Përsa i përket regjistrimit të popullsisë së Skraparit si dhe statistikave të tjera të tij shih: Popullsia e Shqipërisë 1. Instituti i Statistikave INSTAT 2004, Drejtor Botimi Milva Ekonomi. Të dhënat janë për vitin 2001.

[3] Timar: hist. Tokë a vend me madhësi të ndryshme, me të ardhura vjetore deri njëzet mijë akçe në vit, që u jepej në zotërim feudalëve spahinj, sipas shërbimeve që ata i sillnin Perandorisë Osmane. (Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe, fq. 1997, Tiranë 1980 )
[4] H.Inalçik: Suret-i defter sancak-i Arvanid. Ankara 1954.
[5] E. Çelebi. Sejahatname, Istambul, 1902, VIII.
© Corovoda Online / Shkrim me të drejta publikimi për Corovoda Online nga autori Viktor Bakillari
Shkëputur nga Libri "Visare të Skraparit". Shtëpia botuese Albatros 2008